SAKATLARIN
İSTİHDAMI HAKKINDA TÜZÜK
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 26.2.1987, No: 87/11545
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No: 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 16.3.1987, No: 19402
BİRİNCİ BÖLÜM
Kapsam, Tarif ve Deyimler
Kapsam
Madde 1 - Elli ve daha çok işçisi bulunan işyerlerinde çalıstırılması
zorunlu sakatların nitelikleri,çalıştırılabilecekleri işler, genel hükümler
dışına bağlı olacakları özel şartlarla ücret şartları, İş ve
İşçi Bulma Kurumunca mesleğe kazandırılmaları,işverenlerce nasıl işe
alınacakları, bu Tüzükte gösterilmiştir.
Tanım (1)
Madde 2 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) Bedensel, zihinsel ve ruhsal
özürleri nedeniyle çalışma gücünün en az % 40'ından yoksun olduğu
sağlık kurulu raporu ile belgelenenler, bu Tüzük hükümleri bakımından
sakat sayılırlar.Ancak, özürleri nedeni ile sağlık kurulu raporunda çalışamayacakları
belirtilmiş olanlar bu Tüzük hükümlerinden yararlanamazlar.
Deyimler
Madde 3 - (Değişik : 26/11/1996 - 96/8880 K.) Bu Tüzükte geçen; Kurum:
İş ve İşçi Bulma Kurumu'nu, İşveren: Elli ve daha çok sayıda daimi
işçi çalıştıran gerçek ve tüzel kişiyi, Sağlık Kuruluşu: Bünyesinde
sağlık kurulu bulunan resmi sağlık kuruluşunu ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Sakatların İstihdamına Dair Hükümler
Yükümlülük (1)
Madde 4 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler; elli ve daha çok
daimi işçi çalıştırdıkları işyerlerinde % 2 oranında sakatı,
mesleklerine, bedensel, zihinsel ve ruhsal durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla
yükümlüdürler. Çalıştırılacak sakat sayısının belirlenmesinde
yarıma kadar olan kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha çok olanlar
tama çıkarılır. Aynı il sınırları içinde birden çok işyeri
bulunan işverenlerin çalıştırmakla yükümlü oldukları sakat sayısı
toplam daimi işçi sayısına göre hesaplanır.
Kurumun aracılığı
Madde 5 - (Mülga: 26/11/1996 - 96/8880 K.) (1) 2 nci maddenin
"Tarif",4 üncü maddenin "Mükellefiyet" olan madde başlıkları,
26/11/1996 tarih ve 96/8880 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla değiştirilmiş
ve metne işlenmiştir.
Müracaat,sağlık raporu ve itiraz
Madde 6 - Çalışmak isteyen sakatlarla çalışırken sakatlanıp işverence
Kuruma gönderilen veya kendiliklerinden müracaat edenlerin çalışma güçlerini
hangi oranda yitirdikleri Kurumca gönderilecekleri sağlık kuruluşunca
tesbit edilir.Sakatların sağlık kurulu raporuna itiraz etmeleri
halinde,itiraz dilekçesi ve raporun onaylı örneği Kurumca en yakın başka
bir sağlık kuruluşuna gönderilir.Birinci ve ikinci sağlık kurulu
raporları aynı olursa rapor kesinleşir. İki sağlık kurulu raporu arasında
fark varsa, sakatın lehine olan rapora göre işlem yapılır.Bu fark
Kurumca önemli bulunursa,sakat,Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca
tesbit edilmiş hakem sağlık kuruluşuna gönderilir.Bu kuruluşça
verilecek rapora göre işlem yapılır. Sakatlara bu madde hükümlerine göre
resmi sağlık kuruluşlarınca verilecek raporlar için muayene ve tetkik
ücreti alınmaz.
Kayıt işlemleri
Madde 7 - Bu Tüzük hükümlerinden yararlanabilecek
sakatlar,sağlık kurulu raporlarını Kuruma verdikleri tarih esas alınmak
üzere,kendi sakatlık grupları içerisinde meslekli ve mesleksiz ayrımıyla
kaydolunurlar.
Talep ve gönderme
Madde 8 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler; çalıştırmakla
yükümlü bulundukları sakatları, yükümlülüğün doğmasından
itibaren bir ay içinde niteliklerini de belirterek işyerlerinin bulunduğu
bölgedeki Kurum ünitesinden isterler. Kurum, her açık iş için durumu
istemde belirtilen koşullara uyan kayıtlı en az iki sakatı,
niteliklerini belirten belgeler ve sakatlık raporları ile birlikte on beş
gün içinde işverene gönderir.İşe göndermede başvuru tarihi esas alınmakla
birlikte, Kurum aşağıdaki öncelik sırasını da gözönünde
bulundurabilir.
A)
İstemde bulunan işyerinde çalışırken sakatlanmış olanlar
B)
Eğitimi daha yüksek olanlar veya mesleği bulunanlar,
C)
Herhangi bir işyerinde çalışmayanlar ve işe alıştırma
(rehabilitasyon) uygulamasına tabi tutulmuş bulunanlar,
D)
Sosyal güvenlik kuruluşlarından aylık almayanlar,İşverenler, gönderilen
sakatlardan işe alınan ve alınmayanları, alınmama
nedenleri ile birlikte onbeş gün içinde Kuruma bildirmek zorundadırlar.
İşverenlerce, talebin ilk gönderilenler arasından karşılanamadığının
bildirilmesi veya bu durumun Kurumca belirlenmesi halinde, Kurumda bu Tüzük
kapsamında kayıtlı olanların niteliklerini içeren listelerle birlikte
ikinci kez gönderme yapılır. İşveren ikinci kez gönderilenler ya da
listede yer alanlar arasından seçim yapmak ve istihdam etmek zorundadır.
Kurum Aracılığı olmadan sakat kimseyi işe alan işverenler, durumu en
geç bir ay içinde kuruma bildirmek ve tescil ettirmek kaydıyla bu Tüzük
hükümlerine
göre sakat çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılırlar.
Seçim
Madde 9 - İşverence yapılacak seçimde sakatların işe alınmalarını güçleştirici
uygulamalar yapılamaz. İşveren, nitelik belirlemesi için imtihan
yapabilir.
İmtihanlar;
A - Yazılı
B - Sözlü
C - Yazılı ve sözlü
D – Uygulamalı olarak yapılabilir.
İmtihan kurulu,işverenin görevlendireceği bir başkan
ve üç üyeden oluşur. Kurul,sakatın çalıştırılacağı işin özelliğine
göre imtihan şekillerinden birini seçmekte serbesttir. Kurulun çalışma
usul ve esasları, işverence tesbit edilir.
Ücret ve sosyal yardımlar
Madde 10 - Sakatlık,daha düşük ücretle çalıştırma sebebi olamaz.
Sakat işçiler,diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen
yararlanırlar. Toplu iş sözleşmelerine sakat işçiler aleyhine hükümler
konulamaz.
Sakatların çalıştırılabilecekleri işler
Madde 11 - Sakatların çalıştırılabilecekleri işler,Tüzüğe bağlı
çizelgede gösterilmiştir. Bu çizelgede yer almayan sakatlıklarda,sakatın
çalıştırılabileceği işler sağlık kurulu raporunda gösterilir.
İstihdam alanlarının tesbit edilmesine dair çalışmalar
Madde 12 - Kurum,işyerlerinde mevcut işlerin,bir
insanın hangi organlarıyla görülebileceğini belirlemek üzere,gerektiğinde,ilgili
kamu idare,kurum ve kuruluşları,özel kuruluşlar,kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları ve üniversitelerle de işbirliği yaparak,iş analizi
yapabilir veya varsa işyerlerinden buna ilişkin rapor ve listeleri
isteyebilir.Kurum,bu bilgilerle sakatların çalışma güçlerini ve çalışabilecekleri
işlerle ilgili diğer bilgileri,işgücü arz ve talep karşılaştırma
usullerine uygun biçimde formlara dökerek kayıt ve sıraya koyma işlemlerini
yapar.
Sakatlanan ve işten ayrılmayan işçiler
Madde 13 - İşverenler,kendi işçisi iken sakatlanmış,ancak,işyerinden
ayrılmamış bulunanları,Tüzüğün 7 nci maddesine göre işlem yapılmak
ve sakat olarak kaydedilmek üzere Kuruma bildirirler.
Sakatlanan ve işten ayrılan işçiler
Madde 14 - (Mülga: 26/11/1996 - 96/8880 K.)
Çalışırken malül olan sakatlar
Madde 15 - İşinden malülen ayrılmak zorunda kalan,ancak,sonradan malüllüğü
ortadan kalkan ve eski işyerinde çalışmak isteyen sakatlar,sakat işçi
açığı varsa derhal,yoksa boşalacak ilk sakat işçi açığına o
andaki şartlarla öncelikle işe alınmak zorundadırlar.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Sakatların Mesleğe Kazandırılmaları,Mesleki
Rehabilitasyon
İstihdam Danışmanlığı Hizmeti
Meslek kazandırma hizmeti
Madde 16 - Kurum,işverenlerden gelecek bilgilere ve yapacağı araştırmalara
göre,sakatın hangi işi yapabileceğini belirler ve o iş kolu ve meslek için
gerekli olan nitelikleri gözönüne alarak sakatı mesleğe kazanma eğitiminden
geçirir. Kurum,bu eğitimin sonunda,sakata,başarılı olabileceği iş ve
meslekleri gösterir bir belge verir. Kurum,mesleğe yöneltme hizmetini yürütürken,ilgili
kamu idare,kurum ve kuruluşlarından yardım talebinde bulunabilir.Bu
talebin yerine getirilmesi zorunludur.
Mesleki rehabilitasyon
Madde 17 - Kurum,durumlarına uygun bir meslek sahibi olmalarını sağlamak
üzere, sakatları,kendisinin,kamu idare,kurum ve kuruluşlarının veya özel
kuruluşların yürüttüğü mesleki rehabilitasyon eğitiminden geçirir.
Mesleki rehabilitasyon programlarının hazırlanmasında,ilgili kamu idare,
kurum ve kuruluşlarından yardım istenebilir.Bu talebin yerine getirilmesi
zorunludur.
İstihdam danışmanlığı
Madde 18 - Kayıtları yapılan veya mesleğe kazanma eğitiminden geçirilen
sakatlara,Kurumca, çalışabilecekleri iş ve mesleklerin durumu,çalışma
şartları, işe çabuk girebilmeleri için yapmaları gereken işlemler,kamu
kesimi ve özel kesimce ödenen ücretler,tanınan
sosyal haklar ve mesleki rehabilitasyon eğitimi, işe girme aşamasında
ise,sakatlara ve birlikte bulunacak aile fertlerine girecekleri iş,alacakları
ücret,tanınacak sosyal haklar, işyerinin ve çevresinin sosyal ve
ekonomik durumu,işyerinin bulunduğu yerin geçim şartları,ulaşım
imkanları, sağlık kuruluşları ve benzeri konularda açıklayıcı
bilgiler verilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Denetim,Tüzük Hükümlerine Uymayan İşverenler
Hakkında Yapılacak İşlemler
Denetim
Madde 19 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler, ay sonları
itibariyle çalıştırdıkları daimi işçi ve sakat sayısını gösterir,
1 Kasım - 30 Ekim tarihleri arasını kapsayan listeyi, 8 inci maddedeki yükümlülüğe
ilişkin Kuruma yaptıkları bildirimlerin birer örneğini de
ekleyerek her yıl en geç Kasım ayının sonuna kadar Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığına göndermekle yükümlüdürler.
Askeri işyerlerinin denetimi
Madde 20 - Yukardaki madde hükmü, askeri işyerleriyle Yurt emniyeti için
gerekli maddeler imal olunan işyerlerinden,Askeri işyerleriyle Yurt
Emniyeti İçin Gerekli Maddeler İmal Olunan İşyerlerinin Denetim ve
Teftişi Hakkında Tüzük'ün 2 nci maddesinin b bendi kapsamında
bulunanlar hakkında uygulanır. Kurum, bu işyerlerini denetimi yetkili kıldığı
memurların kimliklerini Milli Savunma Bakanlığına bildirir.Bakanlıkça
işyerlerinin denetimi için özel belge verilen Kurum memurları, denetime
başlamadan önce,bu belgeleri,işyerlerinin amirlerine göstermek zorundadırlar.
Aykırı davranışlar
Madde 21 - (Değişik: 21/7/1989 - 89/14367 K.) Sakat işçi çalıştırma
mükellefiyetiyle Tüzükte öngörülen diğer mükellefiyetleri yerine
getirmeyen işverenler hakkında kanuni işlem yapılmak üzere,durum, Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili bölge müdürlüğüne
bildirilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
İşyerlerinin sakatların çalışma şartlarına göre hazırlanması
Madde 22 - İşverenler,çalışma yerlerini,imkanlar ölçüsünde,sakatların
çalışmalarını kolaylaştıracak şekilde hazırlamak,sağlıkları için
gerekli tedbirleri almak,mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde çalıştırmak,işleriyle
ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek,çalışmaları için gerekli özel
araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar. Bu konuda, Milli Eğitim Gençlik
ve Spor,Sağlık ve Sosyal Yardım, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıkları,
istemeleri halinde, işverenlere,bilgi yardımında bulunurlar.
İşverence tutulacak kayıtlar
Madde 23 - İşverenler, çalıştırdıkları sakatların kimliklerini,işe
alındıkları tarihleri,çalıştırıldıkları işleri, verilen ücretleri
ve diğer sosyal yardımları gösteren kayıtları düzenli olarak tutmak
zorundadırlar.
İşten ayrılanların bildirilmesi
Madde 24 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler, herhangi bir
nedenle hizmet akdi sona eren veya işten ayrılan sakatları, bir ay içerisinde
ayrılma nedenleri ile birlikte Kuruma bildirmek zorundadır.
Kayıtların
saklanması
Madde 25 - Kuruma sakat olarak kaydolunanlar, son işlem tarihinden başlayarak
iki yıl süreyle bu Tüzük hükümlerine göre işleme tabi tutulurlar.İki
yıllık sürenin dolması veya sakatın kapsam dışı kalması halinde,
Kurumdaki sicil kartları yürürlükten kaldırılır.
Geçici
Madde 1 - İşverenler,işveren vekilini,işçi sayısını,çalışma
konusunu, yapılmakta olan işlerin niteliğini, çalıştırdıkları sakat
sayısını, Tüzük'ün yürürlüğe girmesinden sonraki 90 gün içinde
Kuruma bildirmek zorundadırlar.
Geçici
Madde 2 - İşverenler, Kurum aracılığı olmadan aldıkları veya çalışmakta
iken sakat duruma düştüğü halde Kuruma bildirmedikleri sakat isçileri,Tüzük'ün
yürürlüğe girmesiden sonraki 90 gün içinde Kuruma kaydettirmek şartıyla
o işçi yönünden Tüzük hükümlerini yerine getirmiş sayılırlar.
Yürürlük
Madde 26 - 1475 sayılı İş Kanununun 2869 sayılı Kanunla değişik 25
inci maddesinin A bendine dayanılarak hazırlanmış ve Danıştayca
incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmi Gazete'de yayımı gününde yürürlüğe
girer.
Yürütme
Madde 27 -
Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Özürlülere
Sağlanan Haklar
Ö.İ.B.Teşkilatı ve Görevleri Hakkında KHK (1)
Ö.İ.B.Teşkilatı ve Görevleri Hakkında KHK (2)
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
Kanunu
Sakatların İstihdamı Hakkındaki Tüzük